Page 182 - Čuš, Alenka, et al. ur. (2018). Družbeni in politični procesi v sodobnih slovanskih kulturah, jezikih in literaturah. Koper: Založba Univerze na Primorskem.
P. 182
družbeni in politični procesi v sodobnih slovanskih kultur ah ...
vati, zadobivati dati su kao primeri za sufiks -iva-, „bez napomene da to
-iva- kod jednih glagola ostaje i u prezentu, dok kod drugih prelazi u -uje-“
(Klajn 2003, 323). U našem korpusu evidentni su primeri različitih glagol-
skih vidova, pa u tom smislu možemo govoriti o sufiksima za perfektiviza-
ciju i imperfektivizaciju. Kako Klajn kaže, gramatike ih tretiraju kao i osta-
le sufikse, s tim što ih svrstavaju pod „glagole izvedene iz glagola“. Samim
tim se nameće pitanje da li je nesvršeni glagol zaista „nova“ reč u odnosu
na svršeni. Srpska leksikografska praksa pokazuje da to nije tako jer Rečnik
Matice srpske (RMS), kao i većina drugih rečnika, upućuje na nesvršeni,
odnosno učestali glagol u odnosu na odgovarajući svršeni. Potvrđuje se da
svršeni i nesvršeni glagoli nisu posebne lekseme, budući da se međusobno
ne razlikuju po značenju, nego samo po gramatičkom obeležju aspektual-
nosti. Zanimljivo je pogledati kako ovom problemu pristupa Hrvatska gra-
matika (Barić i dr. 1997). U njoj su vidski parovi obrađeni u dva poglavlja
(Morfologija i Tvorba riječi). Upravo u prvom poglavlju nailazimo na ter-
mine perfektivizacija i imperfektivizacija, koja se smatra jednom od meha-
nizama tvorbe, i to takav kojim se generišu različiti tipovi nesvršenih gla-
gola od kojih jedan ima sufiks -a- (sjesti – sjedati) (Barić i dr. 1997, 372).
O sufiksima koji su predmet ovog rada pisao je Petar Skok pedesetih
godina prošlog veka. Ovaj autor iznosi da su, od triju sufiksa, dva stranog
porekla. Naime, -isati, kojem je središte Beograd, potiče od grčkog aorista
– od grčkih denominala na -izo, aorist -isa. Mišljenje autora je da je ovaj
sufiks u turcizmima, isto kao i u bugarski, i u naš jezik ušao preko cincar-
skog govora (u cincarskom se dodaje grčki denominalni sufiks -izo, aorist
-isa na turske glagolske osnove) i balkanska je jezička pojava. Na zapadu,
čije je središte Zagreb, ustalio se sufiks -irati od nemačkog infinitiva na -ie-
ren, a taj od francuskog infinitiva na -er koji potiče od latinskog -are ili od
franscuskog na -ir, a on vodi poreklo od latinskog -ire, dok je sufiks -ovati
naša baština iz praslovenskog jezika (Skok 1955–56). Ivan Klajn (2003, 339)
slaže se sa Skokom što se porekla sufiksa tiče, s tim što za sufiks -isa(ti) na-
vodi da je grčkog porekla, ali se u srpskoj derivatologiji svrstava pre u do-
maće nego u strane sufikse. Ističe da se on upotrebljava sa mnogim stranim
glagolskim osnovama koje u hrvatskom (katkad alternativno i u srpskom)
imaju -irati, ali dolazi i na domaće osnove (ugljenisati), u odomaćenim gre-
cizmima (mirisati, metenisati), kao i u starim turcizmima (begenisati, kal-
drmisati). O poreklu ovih sufiksa govori i M. Jocić i slaže se sa navedenim
autorima. Dodaje da se sufiks -isa- prvi put javlja na istoku naše jezičke te-
ritorije u pozajmicama iz grčkog jezika u XII veku, počev od XVII veka
180
vati, zadobivati dati su kao primeri za sufiks -iva-, „bez napomene da to
-iva- kod jednih glagola ostaje i u prezentu, dok kod drugih prelazi u -uje-“
(Klajn 2003, 323). U našem korpusu evidentni su primeri različitih glagol-
skih vidova, pa u tom smislu možemo govoriti o sufiksima za perfektiviza-
ciju i imperfektivizaciju. Kako Klajn kaže, gramatike ih tretiraju kao i osta-
le sufikse, s tim što ih svrstavaju pod „glagole izvedene iz glagola“. Samim
tim se nameće pitanje da li je nesvršeni glagol zaista „nova“ reč u odnosu
na svršeni. Srpska leksikografska praksa pokazuje da to nije tako jer Rečnik
Matice srpske (RMS), kao i većina drugih rečnika, upućuje na nesvršeni,
odnosno učestali glagol u odnosu na odgovarajući svršeni. Potvrđuje se da
svršeni i nesvršeni glagoli nisu posebne lekseme, budući da se međusobno
ne razlikuju po značenju, nego samo po gramatičkom obeležju aspektual-
nosti. Zanimljivo je pogledati kako ovom problemu pristupa Hrvatska gra-
matika (Barić i dr. 1997). U njoj su vidski parovi obrađeni u dva poglavlja
(Morfologija i Tvorba riječi). Upravo u prvom poglavlju nailazimo na ter-
mine perfektivizacija i imperfektivizacija, koja se smatra jednom od meha-
nizama tvorbe, i to takav kojim se generišu različiti tipovi nesvršenih gla-
gola od kojih jedan ima sufiks -a- (sjesti – sjedati) (Barić i dr. 1997, 372).
O sufiksima koji su predmet ovog rada pisao je Petar Skok pedesetih
godina prošlog veka. Ovaj autor iznosi da su, od triju sufiksa, dva stranog
porekla. Naime, -isati, kojem je središte Beograd, potiče od grčkog aorista
– od grčkih denominala na -izo, aorist -isa. Mišljenje autora je da je ovaj
sufiks u turcizmima, isto kao i u bugarski, i u naš jezik ušao preko cincar-
skog govora (u cincarskom se dodaje grčki denominalni sufiks -izo, aorist
-isa na turske glagolske osnove) i balkanska je jezička pojava. Na zapadu,
čije je središte Zagreb, ustalio se sufiks -irati od nemačkog infinitiva na -ie-
ren, a taj od francuskog infinitiva na -er koji potiče od latinskog -are ili od
franscuskog na -ir, a on vodi poreklo od latinskog -ire, dok je sufiks -ovati
naša baština iz praslovenskog jezika (Skok 1955–56). Ivan Klajn (2003, 339)
slaže se sa Skokom što se porekla sufiksa tiče, s tim što za sufiks -isa(ti) na-
vodi da je grčkog porekla, ali se u srpskoj derivatologiji svrstava pre u do-
maće nego u strane sufikse. Ističe da se on upotrebljava sa mnogim stranim
glagolskim osnovama koje u hrvatskom (katkad alternativno i u srpskom)
imaju -irati, ali dolazi i na domaće osnove (ugljenisati), u odomaćenim gre-
cizmima (mirisati, metenisati), kao i u starim turcizmima (begenisati, kal-
drmisati). O poreklu ovih sufiksa govori i M. Jocić i slaže se sa navedenim
autorima. Dodaje da se sufiks -isa- prvi put javlja na istoku naše jezičke te-
ritorije u pozajmicama iz grčkog jezika u XII veku, počev od XVII veka
180
