Page 186 - Čuš, Alenka, et al. ur. (2018). Družbeni in politični procesi v sodobnih slovanskih kulturah, jezikih in literaturah. Koper: Založba Univerze na Primorskem.
P. 186
družbeni in politični procesi v sodobnih slovanskih kultur ah ...
Na samom kraju autorka iznosi zaključak da je ekspanzija sufiksa -ira-
u savremenom srpskohrvatskom jeziku neosporna; sufiks -isa- u mnogo
manjoj meri ima, takođe, tendenciju širenja, ali u obrazovanjima novijeg
tipa koja ne spadaju u književni jezik. Mada je po broju oblika zastuplje-
nih u materijalu sufiks -ova- znatno frekventniji od sufiksa -isa-, ovaj sufiks
nije tako karakterističan za nova građenja, a sve to treba posmatrati kao
ujednačavanje na balkanskoj osnovi (sufiks -isa-) i kao vid izvesne interna-
cionalne jezičke integracije (sufiks -ira-). Dalje, autorka zapaža da je jezik
tadašnjih književnih dela, publicistike, radija, televizije, govorni i šatrovač-
ki jezik, značajan izvor novih glagola sa sufiksima -isa- i -ira-, tim pre što se
upotreba ova dva sufiksa (pre svega -isa-) sve više koristi za postizanje na-
ročitosti izraza. Na osnovu materijala se može potvrditi postojanje relevan-
tne različitosti u upotrebi tri razmatrana sufiksa na istoku i na zapadu naše
jezičke teritorije.
Noviji materijal sa sufiksima -ira-, -isa- i -ova- pokazuje tendenciju,
gde god ne deluje neki od pomenutih ograničavajućih faktora, napored-
nog javljanja dva odnosno tri sufiksa kod glagola iste derivacione osnove.
Visoka frekvencija upotrebe sifiksa -ira- i -isa-, i njihova upotreba za obra-
zovanje glagola od domaćih osnova, svedoči o odomaćivanju, može se reći
potpunom usvajanju ovih sufiksa u srpskohrvatskom jeziku. Tendencija
‘prevođenja’ sufiksa -ira- i -isa- sufiksom -ova- skoro da više i ne postoji.
Neophodno da se prisustvo stranih reči sa ovim sufiksima, i sami ti sufik-
si, tretiraju kao vid bogaćenja srpskohrvatskog jezika, a ne kao ‘strano telo’
kojega se treba dosledno oslobađati (Jocić 1970, 168–174).
Spiskovi glagola deriviranih sufiksom -ova- koje čitamo u radovima
Ristić-Cvijić (1970, 134–144) beleže i zastarele oblike, koji bi se za današ-
nji jezik morali drugačije podeliti (diktovati, riskovati), kao i varijante koje
su samo hrvatske (emitirati, kondenzirati, suspendirati i sl.). Takvih najviše
ima internacionalnih latinizama, potom slede reči iz francuskog (angažo-
vati, rezonovati), stariji germanizmi (pelcovati, dihtovati, štelovati), kao i
sve veći upliv anglicizama počev od 20. veka (startovati, driblovati, pikni-
kovati, flertovati).
B. Tošović prenosi stav Slavka Vukomanovića, iznet u radu Srpskohrvatski
standardni jezik, njegove varijante i ime iz 1987. godine, u kom je pratio izla-
ganja političara iz Srbije i Hrvatske, da se razlike između srpske i hrvatske
varijante srpskohrvatskog jezika svode na svega nekoliko stavki, od kojih
je jedna i upotreba sufiksa -ira- koji je dosta produktivan (Tošović–Wonish
2011, 624). Takođe, Tošović ukratko iznosi i mišljenje Lalića da:
184
Na samom kraju autorka iznosi zaključak da je ekspanzija sufiksa -ira-
u savremenom srpskohrvatskom jeziku neosporna; sufiks -isa- u mnogo
manjoj meri ima, takođe, tendenciju širenja, ali u obrazovanjima novijeg
tipa koja ne spadaju u književni jezik. Mada je po broju oblika zastuplje-
nih u materijalu sufiks -ova- znatno frekventniji od sufiksa -isa-, ovaj sufiks
nije tako karakterističan za nova građenja, a sve to treba posmatrati kao
ujednačavanje na balkanskoj osnovi (sufiks -isa-) i kao vid izvesne interna-
cionalne jezičke integracije (sufiks -ira-). Dalje, autorka zapaža da je jezik
tadašnjih književnih dela, publicistike, radija, televizije, govorni i šatrovač-
ki jezik, značajan izvor novih glagola sa sufiksima -isa- i -ira-, tim pre što se
upotreba ova dva sufiksa (pre svega -isa-) sve više koristi za postizanje na-
ročitosti izraza. Na osnovu materijala se može potvrditi postojanje relevan-
tne različitosti u upotrebi tri razmatrana sufiksa na istoku i na zapadu naše
jezičke teritorije.
Noviji materijal sa sufiksima -ira-, -isa- i -ova- pokazuje tendenciju,
gde god ne deluje neki od pomenutih ograničavajućih faktora, napored-
nog javljanja dva odnosno tri sufiksa kod glagola iste derivacione osnove.
Visoka frekvencija upotrebe sifiksa -ira- i -isa-, i njihova upotreba za obra-
zovanje glagola od domaćih osnova, svedoči o odomaćivanju, može se reći
potpunom usvajanju ovih sufiksa u srpskohrvatskom jeziku. Tendencija
‘prevođenja’ sufiksa -ira- i -isa- sufiksom -ova- skoro da više i ne postoji.
Neophodno da se prisustvo stranih reči sa ovim sufiksima, i sami ti sufik-
si, tretiraju kao vid bogaćenja srpskohrvatskog jezika, a ne kao ‘strano telo’
kojega se treba dosledno oslobađati (Jocić 1970, 168–174).
Spiskovi glagola deriviranih sufiksom -ova- koje čitamo u radovima
Ristić-Cvijić (1970, 134–144) beleže i zastarele oblike, koji bi se za današ-
nji jezik morali drugačije podeliti (diktovati, riskovati), kao i varijante koje
su samo hrvatske (emitirati, kondenzirati, suspendirati i sl.). Takvih najviše
ima internacionalnih latinizama, potom slede reči iz francuskog (angažo-
vati, rezonovati), stariji germanizmi (pelcovati, dihtovati, štelovati), kao i
sve veći upliv anglicizama počev od 20. veka (startovati, driblovati, pikni-
kovati, flertovati).
B. Tošović prenosi stav Slavka Vukomanovića, iznet u radu Srpskohrvatski
standardni jezik, njegove varijante i ime iz 1987. godine, u kom je pratio izla-
ganja političara iz Srbije i Hrvatske, da se razlike između srpske i hrvatske
varijante srpskohrvatskog jezika svode na svega nekoliko stavki, od kojih
je jedna i upotreba sufiksa -ira- koji je dosta produktivan (Tošović–Wonish
2011, 624). Takođe, Tošović ukratko iznosi i mišljenje Lalića da:
184
